De onzichtbare moordenaar: black carbon

10.12.2012

In 2012 werd heel wat gepubliceerd over black carbon. Black carbon of (diesel)roet zijn de fijne stofdeeltjes die uitgestoten worden bij de verbranding van fossiele brandstoffen. De voornaamste bron van black carbon is de uitstoot van dieselmotoren. Dat het geen lieverdje is, kun je afleiden uit de vakliteratuur: “Relevante schadelijke gezondheidseffecten zijn mortaliteit, cardiovasculaire mortaliteit, cerebrovasculaire mortaliteit, reductie van hartritme variabiliteit (een risicofactor voor cardiovasculaire eindpunten), astma en longkanker.”

 

Om het met de woorden van Prof. Dr. Dirk Avonts te zeggen: “Op minder dan 100 meter van een drukke verkeersas wonen staat gelijk met de doodstraf.”
De WHO (Wereldgezondheidsorganisatie) is het daar in elk geval mee eens en categoriseert de uitstoot van dieselmotoren sinds juni 2012 als ‘carcinogeen’, hetzelfde niveau als tabak.

 

Dieselland België

België is een dieselland bij uitstek: een gevolg van jarenlange fiscale focus op CO2 en niet op luchtkwaliteit: door de ecopremie, door het grote aantal bedrijfswagens en de recent gewijzigde BIV (Belasting op Inverkeerstelling). Daarenboven wil Vlaanderen zich profileren als logistieke draaischijf van Europa, met als resultaat heel wat vrachtwagens (tot nader order allemaal dieselmotoren). De uitstoot van dieselmotoren blijkt in de praktijk ook veel hoger te liggen dan de testcycli doen vermoeden.

Om het nog eens erger te maken lopen onze drukste verkeersassen langsheen onze grootste wooncentra.

Verspreiding fijn stof

Waar rook is …

Vanuit Europa zijn al heel wat richtlijnen rond luchtkwaliteit. Er moeten luchtkwaliteitsmetingen verricht worden, waaruit blijkt dat op een aantal plaatsen in Vlaanderen de normen niet gehaald worden. Dit heeft er onder andere toe geleid dat Europa een inbreukprocedure tegen België heeft opgestart.

Uit wetenschappelijke hoek kwam ook al kritiek op wat we moeten meten. Volgens TNO bieden de huidige PM2,5 en PM10 normen, gebaseerd op het gewicht van fijn stof, geen bescherming tegen de schadelijke effecten van ultrafijn stof (PM0,1). Dit ultrafijn stof levert nauwelijks een bijdrage aan het totale gewicht aan fijn stof. Onderzoek toont echter aan dat deze deeltjes diep kunnen doordringen in de longen en zelfs in de bloedbaan terecht kunnen komen en dus een veel groter effect hebben op de menselijke gezondheid.

 

… is vuur

Vrijwilligers van het Gents MilieuFront fietsten de afgelopen maanden door Gent met op hun rug een toestel van VITO dat black carbon meet. Een mooi overzicht van de resultaten vind je op deze kaart en je kunt een aantal conclusies nalezen.

Belangrijk om weten is dat de vervuiling enorm afneemt naarmate de afstand tot de bron groter wordt. Kiezen voor straten met minder verkeer heeft meteen een positief gezondheidseffect. De concentratie dieselroet in een verkeersvrije straat vermindert met een factor 5 ten opzichte van een verkeersas. Dat doet natuurlijk ook vragen rijzen bij de plaatsing van de meetstations (zoals in Gent, waar de apparatuur in het Baudelopark staat). Uit de metingen blijkt ook dat ‘street canyons’ (straten ingesloten tussen onafgebroken bebouwing, waardoor het fijn stof blijft hangen) veel sterker spelen dan wetenschappers denken (ik werd vorig jaar nog weggelachen door een wetenschapper als ik street canyons vernoemde: “dat heb je enkel in steden met hoge bebouwing zoals in de USA, niet in Vlaanderen”). Toch blijkt dat een smalle straat met onafgebroken bebouwing zoals de Keizer Karelstraat in Gent een duidelijk ‘street canyon’-effect heeft.

Ook DonkeyXote, de ezel van Sideways, voerde luchtkwaliteitsmetingen uit, de resultaten zie je op dit kaartje.

 

Dit onderzoek is nog maar het topje van de ijsberg. Naar de verspreiding van het ultrafijn stof (PM0,1) bestaat zo goed als geen onderzoek. Die informatie is nochtans belangrijk om de volksgezondheid te vrijwaren bij de inplanning van nieuwe stadsdelen of verkeersinfrastructuur.

Net vandaag (10/12/12) start de EU met een consultatie over het luchtkwaliteitsbeleid: http://ec.europa.eu/environment/consultations/air_pollution_en.htm