Supporteren voor het openbaar vervoer

Openbaar vervoer is een belangrijke schakel in ons mobiliteitssysteem. Voor een aantal doelgroepen staat of valt hun mobiliteit met de kwaliteit van ons openbaar vervoer. Het concept basisbereikbaarheid kan een belangrijk instrument worden om een duurzaam openbaar vervoer te garanderen.

Op dit ogenblik krijgt het openbaar vervoer echter rake klappen: de zondagsdienst wordt ingeperkt, de tarieven schieten de lucht in en het nieuwe vervoersplan van de NMBS is het mikpunt van klachten. Besparen is het devies voor alle operatoren en daarbij wordt het afschuiven van taken op een ander niet geschuwd. Ondertussen subsidiëren we de bedrijfswagens vrolijk verder, ondanks een brede consensus dat dit economisch, ecologisch en sociaal toch niet het allerbeste systeem is.

 

Logische tarieven

Even terugkomen op de tariefwijzigingen van De Lijn die gisteren van kracht werden. We geven toe dat openbaar vervoer lange tijd te goedkoop was in Vlaanderen. Maar een tariefstijging van 40% voor gebruikers van lijnkaarten (de occasionele reiziger) is toch iets te grof, zeker als het niet gepaard gaat met een verbetering van het aanbod.

Omdat het zonetarief te ‘ingewikkeld’ is, betalen we nu evenveel voor 2 kilometer van het station naar het stadscentrum als voor 70 kilometer met de Kusttram van De Panne naar Knokke. Het perverse van het nieuwe systeem is dat juist waar je meer reizigers uit de auto en in de tram of bus wil lokken (het stadscentrum), de tarieven relatief veel hoger worden. Voor kilometers op ‘de buiten’ die de maatschappij nog steeds veel kosten, betalen de gebruikers minder.

 

Recht op mobiliteit

De Universele Verklaring van de Rechten van de Mens stelt dat ‘een ieder het recht heeft zich vrijelijk te verplaatsen’. Meer nog dan dat is mobiliteit een randvoorwaarde om van de andere rechten te kunnen genieten. Iedereen is wel enigszins mobiel. Maar soms word je zonder dat je het zelf wil van een aantal mogelijkheden uitgesloten. Je bent te jong voor een rijbewijs, je bent fysiek of psychisch niet in staat om je zelfstandig in het verkeer te begeven. Soms is het een negatieve spiraal waarin je gevangen raakt: geen openbaar vervoer, geen kans op een goeie job, …

 

Het probleem basismobiliteit

In 2001 werd het decreet basismobiliteit goedgekeurd en in de jaren daarna is De Lijn bezig geweest met de uitvoering ervan. De kostprijs om op maximaal 750 meter van elke woonzone (in buitengebied) elk uur tussen 6 en 21 uur (op een weekdag) openbaar vervoer te voorzien bleek in een versnipperde regio als de nevelstad Vlaanderen echter financieel niet houdbaar. In combinatie met goedkope (of gratis) abonnementen resulteerde dit in een gekelderde kostendekkingsgraad en werd De Lijn een makkelijk slachtoffer in de drang naar efficiëntie en besparingsmaatregelen.

 

Basisbereikbaarheid overstijgt de verplaatsing

De term basisbereikbaarheid, die opduikt in het regeerakkoord 2014-2019, schept kansen voor een betere invulling van het openbaar vervoer. Door te vertrekken vanuit 'bereikbaarheid' in plaats van 'mobiliteit' ligt de nadruk op nabijheid van bestemmingen en gemeenschappelijke voorzieningen zoals winkels, scholen, een dokter, ... Met andere woorden: basisbereikbaarheid vertrekt vanuit de noden van de mensen.

Kiezen voor basisbereikbaarheid is kiezen voor een ruimtelijke inrichting waarin mobiliteit (en bijgevolg ook het openbaar vervoer) niet remediërend moet werken om bestemmingen bereikbaar te maken, maar waarin het openbaar vervoer de ruggengraat is voor nieuwe ontwikkelingen. Dit concept heet in vakjargon Transit-Oriented Development.

 

Supporters voor het openbaar vervoer

De eerste maatregelen die doorsijpelen zijn echter besparingsmaatregelen, terwijl de concrete invulling van de term basisbereikbaarheid op zich laat wachten. Dat zorgt voor onrust bij heel wat organisaties uit een breed spectrum: TreinTramBus, Vlaamse Ouderenraad, OKRA, Hart boven Hard, Welzijnszorg, 'de Verenigde Verenigingen', Vlaamse Jeugdraad, Beweging.net, ABVV, ACLVB, ACV, het Netwerk Duurzame Mobiliteit, …

Dat 2015 in het teken staat van de strijd tegen de degradatie staat al vast. Gelukkig is er een brede groep supporters van het openbaar vervoer die er alles aan zal doen om ook volgend jaar een eersteklas aanbod te verzorgen.