Mager mobiliteitsverhaal in het Vlaams Energie- en Klimaatplan (VEKP)
Vlaams Energie- en Klimaatplan (VEKP) gekaderd
Het Vlaams Energie- en Klimaatplan (VEKP) omvat de genomen en geplande beleidslijnen en maatregelen binnen de Vlaamse bevoegdheden, en de doelstellingen en streefcijfers die door Vlaanderen vooruitgeschoven worden. Het plan vormt de Vlaamse bijdrage aan het Belgische Nationale Energie- en Klimaatplan (NEKP).
Vlaanderen is onder meer bevoegd voor openbaar vervoer, transportinfrastructuur en ruimtelijke ordening.
Het ambitieniveau van Vlaanderen ligt lager dan wat Europees afgesproken is.
Vlaanderen verwacht voor mobiliteit een sterke daling van de emissies voor personenvervoer door de elektrificatie (-55% in 2030 ten opzichte van 2005) en een beperkte daling voor het goederenvervoer (-12% in 2030 ten opzichte van 2005).
Verminderen
De invoering van het Europees emissiehandelssysteem voor gebouwen en transport (ETS BRT) in 2027 zal op korte termijn een zeer beperkte impact hebben op het mobiliteitsgedrag. Dat concludeert Vlaanderen op basis van een studie die een lage prijselasticiteit heeft ingeschat voor de transportsector bij een verwachte prijs van 45 euro per ton CO2.
Ruimtelijke ordening
In de strategische visie van het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen schetst de Vlaamse Regering de krachtlijnen voor de ruimtelijke ontwikkeling in de komende decennia. Het streefdoel is dat in 2050 meer mensen te voet, met de fiets of in de toekomst eventueel met andere duurzame vervoersmodi naar hun werk of school kunnen gaan en basisvoorzieningen vinden in hun directe leefomgeving. Het VEKP stelt dat in 2030 meer dan de helft van de bevolking woont op goed gelegen locaties en meer dan 60% van de tewerkstellingsplaatsen ligt op goed bereikbare locaties. Hier worden geen maatregelen als een gewijzigde fiscaliteit of verplichte bedrijfsvervoerplannen aan gekoppeld.
Evolutie aantal voertuigkilometers personenwagens
De doelstelling is om het aantal voertuigkilometers ten opzichte van 2015 niet meer te laten groeien richting 2030. Dit is een ambitieuze doelstelling, gezien er nog steeds een bevolkingstoename is in Vlaanderen en er de komende jaren bijkomende weginfrastructuur gerealiseerd wordt (zoals de Oosterweelverbinding) wat een aanzuigeffect zal hebben.
Deze doelstelling is niet langer objectief meetbaar. In 2021 veranderde de meetmethode en hierdoor zijn de cijfers vanaf 2021 niet meer te vergelijken met voorgaande jaren.
Evolutie aantal voertuigkilometers goederenvervoer
Om de groei van het aantal kilometers zwaar vervoer te beperken tot 13% in 2030 moet 6,3 miljard tonkilometer van de weg naar het water of het spoor verschoven worden.
Geen slimme kilometerheffing
Voor het goederenvervoer wordt een uitbreiding van het betalend netwerk en een onderzoek naar het uitbreiden van de kilometerheffing naar lichte vrachtwagens voorzien.
De argumentatie voor de uitbreiding van het betalend wegennet voor de kilometerheffing vrachtwagens (nl. filedruk en verkeersveiligheid) staat haaks op de locatie waar het nultarief zal verdwijnen (hoofdwegen en havengebieden). Een verhoging van kilometerprijs voor lagere euro-normen (I-V) zou een veel duidelijker signaal zijn voor de klimaatimpact van goederenvervoer.
Naast een studie om lichte vrachtwagens in te voeren loopt op dit moment ook een studie naar fiscale maatregelen voor personenwagens (zoals een slimme kilometerheffing). Het ontbreekt blijkbaar aan de politieke moed om een slimme kilometerheffing voor personenwagens op te nemen in het VEKP .
Verschuiven
Modal shift
Om tot minder personenkilometers over de weg rekent de Vlaamse overheid op een modal split van 40% duurzame modi (te voet, per fiets, bus, trein, tram, metro) en zelfs 50% in verstedelijkte regio’s (Antwerpen, Gent en de Vlaamse rand rond Brussel). Het aandeel van de (e-)fiets moet tegen 2025 stijgen tot 20% en tegen 2040 tot 30%.
Basisbereikbaarheid
Basisbereikbaarheid moet zorgen voor een modal shift, al worden er niet echt bijkomende middelen voorzien voor het openbaar vervoer. De vervoerregio’s krijgen in het VEKP de rol van modusonafhankelijke, lokale mobiliteitsregisseur toebedeeld. In de Regionale MobiliteitsPlannen werden bijna 2.000 Hoppinpunten vastgelegd, waarvan er vandaag 65 op het terrein terug te vinden zijn. De komende jaren zal een versnelling hoger geschakeld moeten worden.
Verschonen
Een ‘groene’ vloot
Vanaf 2029 is 100% van de nieuw verkochte personenwagens en lichte vrachtwagens emissievrij. Vlaanderen onderzoekt hoe de verkeersfiscaliteit kan bijdragen aan een snellere vergroening, bereidt een stimuleringsmechanisme voor om particulieren en deelaanbieders te ondersteunen, maar laat het aan de federale regering om de vergroening af te dwingen.
Bij nieuw aangekochte zware vrachtwagens bedraagt het aandeel zero-emissie voertuigen tegen 2030 minstens 27%. Een van de stimulansen wordt een tijdelijke vrijstelling van de kilometerheffing.
Emissievrije bussen in de stadskernen vanaf 2025 & volledig emissievrij in 2035?
Emissievrije bussen in de stadskernen vanaf 2025 staan nog in het VEKP, al liet De Lijn in 2021 al weten dat het niet haalbaar was. Om volledig elektrisch te rijden tegen 2035, zoals het VEKP voorschrijft, zou een investering van 3,9 tot 5,2 miljard nodig zijn, geld dat er op dit ogenblik niet is. Rond een mogelijk traject voor de financiering, nl. de deconsolidatie van De Lijn, is het al jaren stil.
Het VEKP blinkt wat mobiliteit betreft uit in naïviteit, zowel voor wat betreft het geduld van Europa, als voor de effecten van de klimaatverandering.
Lees: Het volledig VEKP 2021-2030
Afbeelding: CC0 (https://pxhere.com/nl/photo/1191553)